Data Delen: Een Nucleaire Kracht of een Ongeleid Projectiel?

Op 4 en 5 februari vond in Den Haag het Data Sharing Festival plaats, een evenement waar experts uit verschillende sectoren samenkwamen om te bespreken hoe data op een verantwoorde en effectieve manier gedeeld en benut kan worden. Eén van de meest treffende metaforen die hier aan bod kwam, is de vergelijking van data met nucleair materiaal, in plaats van met olie. Waar olie simpelweg wordt opgepompt en verbruikt, vereist data – net als nucleair materiaal – strikte regels en zorgvuldige omgang om risico’s te minimaliseren en maximale waarde te creëren.

Waarom mislukken zoveel dataprojecten?

Een harde realiteit die tijdens het festival meerdere keren benoemd werd, is dat veel dataprojecten falen. Vaak begint dit bij een monolitische aanpak, waarbij een te groot en te complex team aan de slag gaat zonder duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden. Deze projecten worden daarnaast vaak gedreven door politieke belangen, wat leidt tot prioriteiten die niet altijd stroken met de daadwerkelijke behoeften van gebruikers.

Daarnaast ontbreekt het regelmatig aan de juiste standaardisatie en datakwaliteit. Data lineage – oftewel inzicht in waar data vandaan komt en hoe het gedurende de levenscyclus verandert – is cruciaal voor een lerend systeem, maar wordt in de praktijk nog te vaak genegeerd. Dit resulteert in een situatie waarin data wel beschikbaar is, maar niet bruikbaar.

De paradox van een lerend systeem

Een van de meest gehoorde frustraties tijdens het Data Sharing Festival was het gebrek aan focus op de reis van het onderwerp of de cliënt. In veel projecten wordt wel data verzameld, maar ontbreekt een systematische aanpak om daadwerkelijk waardevolle inzichten te verkrijgen. En terwijl de startfase van een dataproject vaak torenhoge kosten met zich meebrengt, ontstaat tegelijkertijd de roep om snel succes te bewijzen. Zoals het gezegde gaat: “The proof is in the eating of the pudding.” Maar als de pudding nog niet goed is samengesteld, kan er ook geen eerlijke smaaktest plaatsvinden.

Grensoverschrijdende data is de sleutel

Een andere cruciale conclusie is dat Nederland te klein is voor representatieve data-analyses en conclusies. Om echt impact te maken, moeten we grensoverschrijdend werken en liefst op Europees niveau data delen, analyseren en benutten. Pas dan ontstaat de schaal waarop patronen en inzichten écht representatief en waardevol worden.

Stakeholdermanagement: het kind en het badwater

Tot slot werd benadrukt hoe belangrijk het is om alle stakeholders in een datasharingproject vanaf de start actief mee te nemen. Zonder voldoende acceptatie binnen alle betrokken partijen loop je het risico dat een project – hoe goed de intenties ook zijn – strandt. Of erger nog: dat je ‘het kind met het badwater weggooit’ en de opgebouwde inzichten en investeringen verloren gaan.

De ethische en juridische uitdaging

Naast technische en organisatorische struikelblokken, staan we ook voor een steeds complexer wordend juridisch speelveld. De komst van Europese wetgeving, zoals de Data Governance Act (DGA) en de AI Act, stelt nieuwe eisen aan hoe we data mogen verzamelen, opslaan en delen. Privacy en transparantie zijn niet langer optionele randvoorwaarden, maar fundamentele vereisten. Het opzetten van een data-infrastructuur die compliant is met deze regelgeving én tegelijkertijd voldoende flexibiliteit biedt voor toekomstige ontwikkelingen, is voor veel organisaties een uitdaging van formaat.

Vertrouwen als sleutel tot succesvolle datadeling

Een van de grootste obstakels blijft het creëren van vertrouwen tussen partijen. Bedrijven zijn huiverig om hun data te delen, bang voor misbruik of verlies van concurrentievoordeel. Vertrouwen is hierbij niet alleen een menselijke, maar ook een technische factor. Het delen van data en het verlenen van toegang tot gegevens wordt steeds vaker benaderd als een transactie. Een veilige datadeel-omgeving, of dataspace, biedt zowel organisatorische als technische mogelijkheden om een onafhankelijke partij toezicht te laten houden op deze transacties. Zo wordt gewaarborgd dat het delen van data plaatsvindt in overeenstemming met de geldende wet- en regelgeving, evenals eventuele aanvullende afspraken en databeleid. Data spaces zijn hierin veilige, gecontroleerde omgevingen waarin organisaties gefedereerd data kunnen delen zonder deze daadwerkelijk uit handen te geven en bieden hier een veelbelovende oplossing. Door het toepassen van innovatieve technologieën, zoals encryptie en differential privacy, kunnen we data delen terwijl de privacy van individuen gewaarborgd blijft.

De noodzaak van een gezamenlijke visie

Het opzetten van een datagedreven ecosysteem is niet iets wat een organisatie alleen kan doen. Samenwerking tussen publieke en private partijen is essentieel. Dat betekent niet alleen het maken van afspraken over standaarden en governance, maar ook het gezamenlijk ontwikkelen van nieuwe use cases. Zonder gezamenlijke visie en inzet blijft de adoptie van datadeling gefragmenteerd en zullen waardevolle inzichten onbenut blijven.

Laten we samen bouwen aan een toekomstbestendige data-infrastructuur

Bij Luminis begrijpen we de complexiteit van datadeling en het opzetten van robuuste data-infrastructuren. Met onze ervaring in het ontwikkelen van data spaces en het ondersteunen van organisaties bij hun digitale transformatie, helpen wij bedrijven niet alleen om hun data optimaal te benutten, maar ook om dit op een veilige, transparante en toekomstbestendige manier te doen.

Bent u benieuwd hoe uw organisatie kan profiteren van data gedreven innovatie zonder in te boeten op compliance en privacy? Neem dan contact op met Raymond ter Riet of Annery Lucassen. We denken graag met u mee over hoe uw organisatie de volgende stap kan zetten in het verantwoord delen en benutten van data.